Сәламәтлек

Бәла адәм баласының аяк астында йөри диюләре хак икән. Исән-сау йөгереп йөргәндә, һич көтмәгәндә-уйламаганда, 16 апрельдә юл транспорты һәлакәтенә очрадым. Әле хәзер дә, куркыныч бер төштәй, исемә төшә.

Кинәт килеп чыккан машинага бәрелеп егылгач, күпмедер вакыт аңсыз ятканмын. Күземне ачканда миңа ашыгыч ярдәм күрсәтәләр иде. Аларның берсе - башымны, икенчесе аягымны бәйләп, уколлар ясадылар да, дәваханәнең травматология бүлегенә алып киттеләр. Дөньяның мәхшәрен каян күрер идем, әгәр анда барып эләкмәсәм?!

Баштан кан ага, аягым берни сизми, кай җирем авыртканын да белмим. Чөнки мин шок хәлендә идем. Табиблар мондый хәлне белергә тиеш, ләбаса. Ә алар баш белән аякны рентгенга төшергән «снимок»ны карадылар да: «Монда сынган җир юк, баш мие селкенмәгән, травмпункт-

ка барсын» дип, язуларын шәфкать туташына суздылар. «Мин бит аңымны югалттым, аягыма да баса алмыйм», дим, «Монда баш мие селкенмәгән, менә бит», дип миңа теге рентген сурәтен күрсәтәләр. Сөяктә ми селкенгәне күренмәгәнен әллә юри белмәгәнгә салыштылар, әллә мине аңламый дип уйладылар.

Урындыктан күтәрелү юк, табиб, нәсел үгезе сыман, муенын яртылаш борып, сыңар күзе белән генә карады да, «травмпунктка җибәрегез», дип, шәфкать туташларына әмер бирде. Алары ни эшләргә белми аптырагач, «әби, монда күчеп тор, әби, тегендәрәк бар әле», ди торгач, шуыша-шуыша, ишек янына барып җиттем. Ахыр чиктә, шәфкать туташы: «Әби, сулга таба бар, травмпункт шул якта», дип, минем арттан тимер ишекне дөбердәтеп бикләп куйды. Тышта инде караңгы иде. Апрель аеның салкын төнендә, урамга куып чыгарылган эт баласы шикелле, ишеккә сөялеп басып тордым. Бераз hава алгач, көч-хәл белән кузгалган булдым. Бар икән башның күрәселәре... Берничә адым атлауга, йөри алмаган аягым сөртендеме, кан югалтудан хәл беттеме - нәрсәгәдер абынып, барып торып төштем. Торырга маташып карадым, хәл юк. Бераз яткач, карлы җир салкыныннан калтырана ук башладым. Көч-хәл белән кесә телефонын алып, улыма шалтыраттым. Кычкырырга тавыш юк, улым мине караңгы ишегалдында көчкә эзләп тапты, травматология пунктына алып китте.

Бу пункттагы травматолог та рентген сурәтен генә карады да, таблеткалар белән майлар язып бирде. Кап-кара аякны карау юк! Табибның монысы да урындыгыннан тора алмады. Травматологларга бирелгән урындыкларга сумала сылаганнар ахры, кыймылдый да алмыйлар. Баштагы марлядан кан саркып битемә агып төшә башлагач, мине бәйләү бүлмәсенә җибәрде. Мондый очракта яраны, кагыйдә буларак, табиб үзе тегәргә тиеш, чөнки анда кан тамырын да тегәргә кирәк булуы мөмкин. Ни өчендер, шәфкать туташы дөбер-шатыр китереп тегәргә тотынды, ә каным һич тә туктамый. Табибны чакырмыйсызмы, башым бик авырта, дим. «Кирәк булса, чакырырмын», дип, дорфа гына әйтте дә, тиз генә кушеткадагы канны юды. Көн саен бәйләвечне алмаштыру өчен килергә кушып, чыгарып җибәрде.

Ничек кайтып җиткәнебезне белмим. Улымнан үземә кирәк даруларны кайтартып, ике атна өйдән чыга алмыйча, уколлар ясап яттым. Башымны бәйләтергә йөрү турында уйлый да алмыйм, чөнки аякка басып булмый. Ярасы башымның арткы ягында булгач, бәйләргә үземнең хәлемнән килми. Ярый әле, «Милосердие» үзәгеннән шәфкать туташы Зоя Щербакова хәлемне белеп, башымны бәйләп, шифалы куллары белән уколларны да үзе ясап китте.

Ярадагы җепне алдырыр вакыт җиткәч, машинага көчкә утырып, тагын шул тәмугка - травмпунктка киттем. Бармаска да уйлаган идем, бер генә мәртәбә булса да аягымны карамаслармы дигән сукыр өмет бар иде.

Бигрәк тә, аякның шеше кимемәве, аннан соң, бер төше тишелеп яра барлыкка килүе борчыды. Көтеп торалар ди травматологиядә мине! Аягым шеште, ярасы да бар, каралыгы да бер дә кимемәгән, дип әйтеп тә караган идем. Кая ул карау?! Хәтта, сүттереп тә тормадылар. «Бусы безнең эш түгел, карасын хирург», диде доктор. Югыйсә, мин бит йогышлы чирле авыру түгел. Аягымның кап-кара булуыннан, немецлар тифтан курыккан кебек, һич тә юкка курыкты инде мескен доктор...

Хирургка да бит җиңел генә кереп булмый, полис дигән «туалет кәгазе» кирәк. Яшәү урыны буенча үзем беркетелгән 1нче поликлиникага киттем. Хирургны көткәндә үткән юлымны искә төшереп, совет чорындагы илдә алдынгы булган медицина искә төшеп, йөрәгем кысылып куйды. Шәhәребезнең беренче хирургы, 1нче дәваханәнең (ул вакытта 2нче дип йөртелә иде) баш табибы Фатыйх Хәйбуллин белән булган бер сөйләшү искә төште.

«Сез күпне күргән кеше, машина фаралары яктысында операцияләр ясап, күпме кешене коткаргансыз. Менә хәзер медицинага түләүле хезмәтләр керә башлады, акча исе кергәч, алар киңәер инде, мин андый медицинаның авыруларга чын күңелдән ярдәм итүенә шикләнеп карыйм. Сез ничек уйлыйсыз», дип сораган идем. Фатыйх Миңнебаевич миңа: «Синең әле эшлисең дә, яшисең дә алда. Мине кабат-кабат искә төшерерсең. Түләүле медицина авыруларны терелтмәячәк, берәм-берәм үтерәчәк», дигән иде. Кирәк бит, мин шул сөйләшүне искә төшереп утырганда, кайсыдыр кабинеттан 40-45 яшьләрдәге бер ханым елап килеп чыкты, үзе кычкыра: «Не здравоохранение, а убийство-хоронение», дип, елый-елый, беренче катка төшеп китте.

Биредә мине хирург Рөстәм Зәбиров кабул итте. Ул аягыма кулын гына тидереп алды да, туп-туры күземә карады. Сорашып-нитеп тормады, хәзер үк хирургия бүлегенә ятарга дип юллама бирде. Юлламаның башына «ашыгыч рәвештә» дип зур итеп язып, өч өндәү билгесе куйды. Шулай итеп, мин күп тармаклы район дәваханәсенең хирургия бүлегенә килеп эләктем. Бүлек мөдире Иван Петров, юлламаны карагач та, аякка күз төшереп алды да, хәзер үк бүлеккә салырга әзерләгез дип, күрсәтмә бирде. Бу бүлектә инде мин медицина оҗмахының үзен күрдем. Шул ук көнне, инде кич булуга карамастан, дежур табиб Фәрәгать Хәйретдинов аягыма операция ясады, әллә никадәр уколлар кадап, системалар куйдылар. Шул төнне беренче мәртәбә сызлануларсыз, рәхәтләнеп йокладым.

Гомумән, бу бүлектә Советлар иленең күркәм бер почмагы сакланып калган. Коллектив бөтенләй башка, анда эшләүче табиблар, шәфкать туташлары, hәрбер хезмәткәр, авыруларны савыктыру өчен, үз эшләрен җиренә җиткереп башкаралар. Үзара мөнәсәбәтләре, шаяртып сөйләшүләре дә җанга якын, ягымлы. Дүшәмбе көнне бүлек мөдире, барлык табиб-

лар, шәфкать туташлары гомуми обход ясыйлар, hәркем үзенә тиеш эшне блокнотына язып бара. Гомуми обходтан соң ук, палата табибы керә, ул hәр авыру янына туктап, барысын да бөртекләп аңлата, тереләчәгенә ышаныч уята. Ә йөрәккә иң якыны кичке обходлар булгандыр. Кайсы табиб дежур булуга карамастан, hәр палатаны йөреп чыга. «Хәерле кич, хәлләрегез ничек, миңа сорауларыгыз бармы», дип сорашкан арада, барыбызны карарга өлгерә. Мондагы табиблар авыруларны сортларга бүлмиләр, барысына да үз итеп, елмаеп, үз туганына карагандай карыйлар.

Авыручы кешеләрдән, «хәзер дәваханәләрдә обход ясамыйлар, хәлеңне сораучы да юк», дигән сүзне күп ишеткәнем бар иде. Монда бөтенләй башкача.

Кайсыбер көнне, шатлыгымнан күңелем тулып, елап алган чакларым да булды. Чөнки бу бүлектә, кем булуыңа карамастан, шундый җылы караш, игътибар. Барысы да нәкъ Гиппократ антындагыча.

Бу язмам кемнәргәдер ошамастыр да, бигрәк тә, «хәерчеләр авырмасын, байлар савыкмасын», дип эшләүчеләргә. Ак халатыгызның җиңнәрен сызгана-сызгана, мине ачуланырга ашыкмагыз. Боларның барысын да хәзерге медицина өчен йөрәгем янганга яздым. Берничә ел элек кенә, табибларның битарафлыгы аркасында ике якын туганымны югалттым. Без бит Совет чорында илебез белән горурланып яшәгән буын. Безне төпсез кесәгә акча ыргытып «баскетбол» уйнарга өйрәтмәделәр.

Безнең шәhәрнең мәңге тигезләнмәс хроник чокырларында меңләгән микроб үрчеп ятадыр. Шуңа күрә, травма алган кешеләргә генә булса да столбнякка каршы сыворотка ясасагыз иде. Ярадагы җепләрне алганда да бераз игътибарлы булу кирәктер. Чөнки, сез төзәлгән җөйдәге җепләрне алганга айлар үзганнан соң, башымда калган җепләрегезне Зоя Евдокимовна белән көчкә чүпләп бетердек.

Ә шулай да, тормыш матур ул. Чөнки үз хезмәтен яратучы, саф күңелле, гадилеге белән бөек кешеләр күбрәк алар. Форсаттан файдаланып, шундый олы йөрәкле кешеләргә рәхмәт әйтәсем килә. Миңа ашыгыч ярдәмне шулкадәр оста һәм дөрес итеп күрсәткән «Ашыгыч ярдәм» станциясе егетләре - безнең медицина колледжын тәмамлаган Руслан белән Димага, Иван Петров җитәкчелегендәге хирургия бүлегенең hәрбер хезмәткәренә, дәвалаучы табиб Фәрәгать Хәйретдиновка, 1нче поликлиника хирургы Рөстәм Зәбировка, аның шәфкать туташы Фирая Макарченкога, «Милосердие» үзәгенең, хәзерге заман җитәкчеләре өчен сирәк булган сыйфатларга (үз кулы астында эшләүчеләрне аналарча кайгырту, берәрсенә авырлык килсә ярдәм кулы сузу) ия директоры Ләйлә Әхмәдишинага hәм шул үзәктәге барлык хезмәткәрләргә Аллаhының мең рәхмәте булсын.